Betuwepad – Ravenswaaij-Culemborg – Wandelen met uitzicht op de Lek

De vergezichten over de Lek en haar uiterwaarden zijn mooi ondanks dat je over het asfalt van de Lekdijk loopt. Rechts van je de uiterwaarden, links de akkerlanden met dikke klei. De plaatsjes Ravenswaaij en Beusichem lijken te slapen maar zijn o zo schattig met de mooie kerkjes in het middelpunt. Nieuwe natuur is er bij landgoed Bloemstuiver en Rondeel waar kronkelende sloten en aangeplante bomen over enige jaren meer sfeer zullen geven. Ook het Rondeel net buiten Culemborg en even later het prachtige park De Plantage zijn met de herfstkleuren van vandaag bijzonder mooi. Het leuke stadje Culemborg met de stadspoort en het oude raadhuis zorgen voor een mooie afsluiting van deze leuke etappe van het nieuwe streekpad het Betuwepad.

De oudste vermelding van het kleine dorp Ravenswaaij wordt gevonden in een oorkonde uit de 12e eeuw. De betekenis van de naam is waarschijnlijk afgeleid van het oud Nederlandse woord wade wat poel of ondiep water betekent en van raven. Ravenswaaij telt momenteel 11 rijksmonumenten waaronder mooie dijkhuizen. Omdat Ravenswaaij een schippersdorp was is het niet vreemd dat de kerk is gewijd aan Nicolaas van Myra, de beschermheilige van schippers, de 37 meter hoge toren was als een baken voor de schippers.

‘Het kerkje van Ravenswaaij ligt onder je als je vanaf de Lekdijk langs het plaatsje loopt. Ik ga even kijken en de grote toegangsdeur imponeert met de nog originele gesmede hengsels en slot.’

De Lek stroomt vanaf Wijk bij Duurstede als de voortzetting van de Nederrijn en bij Kinderdijk stroomt deze met de Noord als Nieuwe Maas. De rivier is onderdeel van de hoofdstroom van de Rijn en daarmee belangrijk voor de scheepvaart tussen Rotterdam en Duitsland. In het afgelopen jaren heeft de rivier door het vergraven van uiterwaarden meer ruimte gekregen om de steeds vaker voorkomende hoge rivierafvoeren te kunnen verwerken.

‘Op de Lekdijk zie je in de verte de schepen zwoegen om stroomopwaarts richting Duitsland te varen. Soms dichtbij, soms ver weg want de dijk kronkelt door het landschap.’

Het noorden van het dorpje Beusichem ligt aan de Lekdijk. De betekenis en herkomst van de dorpsnaam wordt als volgt uitgelegd: ‘chem’ is afgeleid van ‘hem’, dat woonplaats betekent in het Oudnederlands. ‘Beuse’ is een verbastering van Boso, een persoonsnaam, die in Oudgermaans ‘vijand’ betekent. Dat is weer een afleiding van ‘bosi’, dat vijandig betekent, denk aan ‘boos’. Vrij vertaald zou Beusichem dan betekenen: ‘woonplaats van (de familie van) Boso’ of ‘woonplaats van de vijand’. Een aanzienlijk deel van de plaats maakt deel uit van het Rijksbeschermd gezicht Beusichem.

‘Het pleintje in Beusichem doet vermoeden dat je in een grotere plaats bent, een grote kiosk, horeca en de markante kerk.’

Landgoed Bloemstuiver was in gebruik als landbouwgrond. Voor de naam van landgoed Bloemstuiver is teruggegrepen op de naam van de inmiddels verdwenen herberg de Laatste Stuiver  aan de noordzijde van het gebied. Deze naam was populair voor herbergen en drinklokalen. Er zijn 600 bomen geplant, oude waterlopen hersteld en bloemenmengsels zijn uitgezaaid. In de toekomst zal het een landgoedachtige omgeving vormen.

Het beeld was oorspronkelijk in brons uitgevoerd en is een bijna twee-dimensionaal beeld van een enorm dikke, bolvormige vrouw. Het is in december 2010 gestolen. Aangezien de gietmal van het beeld nog bestond, heeft de kunstenaar het beeld opnieuw kunnen maken. In overleg met de gemeente is besloten het nieuwe beeld in kunststof uit te voeren.

‘Het beeld staat hoog boven op een paal op de Lekdijk. Het kijkt uit over het landschap richting Culemborg. De betekenis ontgaat mij maar het trekt wel de aandacht.’

Het Rondeel is rond 1640 als wandelbos aangelegd door graaf Philips  Theodoor van Waldeck Pyrmont, die na de dood van Floris II van Pallandt het graafschap had geërfd. Het Rondeel is altijd in zijn oorspronkelijke vorm bewaard gebleven en heeft  tot op vandaag zijn functie van wandelbos gehouden. Het is een vierkante  ruimte, die wordt omgeven door lanen. Binnen de lanen bevindt zich een  lanenkruis met op het kruispunt van  de lanen een cirkelvormig bosje in het midden. De lanen waren vroeger beplant met iepen en op de tussenliggende  percelen waren fruitbomen geplant. Langs de lanen staan nu met name  populieren en essen. Op de kruispunten  en in het midden staan kastanjes. De aanleg van het Rondeel is uniek in Nederland, vooral door de cirkelvormige ruimte in het midden. Er is nooit  duidelijk geworden, wat precies de bedoeling hiervan was. Het Rondeel is  nu een rijksmonument.

‘Het doet een beetje vreemd aan maar de lanenstructuur midden in de weilanden is prachtig. Hoge bomen die dicht tegen elkaar in dubbele rijen mooie doorkijkjes geven.’

De Plantage, gemeentemonument en het stadspark van Culemborg, is in 1850 ontworpen door de beroemde architecten J.D en L.P. Zocher en aangelegd in de Engelse landschapsstijl. De jonge tuinarchitect Louis Paul Zocher (1820-1915) kreeg opdracht het park te ontwerpen. De eerste grote opdracht voor de latere vormgever van het Amsterdamse Vondelpark. Zocher tekent een park in Engelse landschapsstijl: met verspreid staande boomgroepen, een idyllische vijver met bruggetje, kronkelende paden en verrassende doorkijkjes.

De oudste vermelding van Culemborg dateert uit 1281: de plaats werd toen Culenburgh genoemd. In de loop der tijd zijn diverse varianten in gebruik geweest: Kulenborch (1305), Culenborgh (1353), Colemborch (1363), Culemborch (1472). Het eerste deel van de naam verwijst naar een kuil, oftewel een plas water die is ontstaan bij een dijkdoorbraak. Het tweede deel verwijst naar de burcht die rond 1270 nabij de kuil was gebouwd. De naam Culemborg betekent dus ‘burcht aan de kuil. Culemborg was even wereldberoemd toen in 1868 de Kuilenburgse spoorbrug in gebruik werd genomen, de overspanning van circa 154 meter was destijds de langste ter wereld. Er is veel historie te zien in de stad, die oorspronkelijk was een handelsdorp en geen stad was. Bezienswaardigheden zijn het Elisabeth Weeshuis, het Stadshuis van Culemborg, de Sint-Barbarakerk  en de Langxmeerpoort.

‘Culemborg is echt een leuk stadje met een heel gezellig hart waarom de historie voelbaar is door de prachtige oude, statige gebouwen met bijzonder mooie architectuur.’