Grenslandpad – Kijkuit-Oudenburgsesluis – Wandelen over de forten op de Spaanse Linies

De route loopt door een gebied waar de historie van afdruipt. Je loopt langs oude forten van de Spaanse Linies die middels dijkjes in het weidse landschap zijn verbonden. Hoge populieren staan aan weerszijden van de dijkjes en zo zie je van veraf al waar de linie loopt. Er is niet veel over van de forten, alleen een omwalling en een sloot maar het zijn historisch belangrijke plekken. Het landschap wordt in zijn weidsheid alleen onderbroken door kreken die hier achterbleven als onderdeel van een veel groter krekenstelsel. De kleine dorpjes en buurtschappen zijn stil en lijken geïsoleerd van overig Nederland. Langs grenspalen bereik ik uiteindelijk Oudeburgsesluis. Voor mij ook een apart punt, het betekent na 40 jaar wandelen in Nederland dat ik alle LAW’s en Streekpaden heb bewandeld. Geen prestatie, het ging vanzelf, en het was één grote ontdekkingstocht.

Kijkuit is een buurtschap in Zeeuws-Vlaanderen tussen Hulst en Axel. Dit buurtschap is vernoemd naar het gelijknamige fort dat in 1596 werd aangelegd als onderdeel van de Linie van Axel I en dat omstreeks 1700 werd opgevolgd door een fort van dezelfde naam, nu deel uitmakend van de Linie van Axel II. Het fort heeft geen functie meer. Het buurtschap bestaat uit twee wegen: Kijkuit en de Liniedijk. Tot 1951 was er een station Kijkuit, gelegen op de spoorlijn Mechelen-Terneuzen. Bij Kijkuit werd zwaar gevochten in 1944 bij de bevrijding van Zeeuws-Vlaanderen.

Het Groote Gat  bestaat uit een waterpartij, met brak water, met brede  rietzomen. Het water maakte ooit deel uit van een uitgebreid krekensysteem dat in verbinding stond met het Zwin. Het Groote Gat is een restant van de Brugsche vaart. Deze vaart werd tussen 1501 en 1505  gegraven om de verzanding van het Zwin tegen te gaan. Het beoogde effect werd niet bereikt, maar het Groote Gat kreeg, als onderdeel van de Linie van Oostburg, wel strategische betekenis in de Tachtigjarige Oorlog. Het water vormde de grens tussen de Spaanse en de Staatse troepen, en aan beide zijden van het Groote Gat werden schansen gebouwd. Aan de ene kant lag het Staatse fort Kaas-en-Brood, er tegenover de Catelijneschans van de Spanjaarden. Deze zijn in het reliëf nog heel duidelijk herkenbaar.

De Staats-Spaanse Linies zijn een stelsel van militaire verdedigingslinies, ontstaan tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) en de Spaanse Successieoorlog (1701–1714) in het noorden van het graafschap Vlaanderen. Tussen Staats-Vlaanderen – het huidige Zeeuws-Vlaanderen – en het Spaanse gebied onmiddellijk daarbuiten – de stad Antwerpen en het noorden van de provincies Oost- en West-Vlaanderen – ontstond een heuse frontzone. Deze linies bestonden uit versterkte steden zoals Sluis, Aardenburg, Oostburg, Axel en Hulst, Oostende, Damme, Middelburg, Gent en Antwerpen. Langs de toegangswegen werden forten, schansen en redoutes opgericht, vaak met de steden of onderling verbonden door dijken. Het netwerk van verdedigingslinies werd soms geënt op oude middeleeuwse bedijkingen langs zeegeulen of op de dijken van kanalen of brede wateren. Met inundaties of onderwaterzettingen controleerden de strijdende partijen strategische plaatsen in de frontzone. Tegenwoordig zijn vele overblijfselen van deze Linies duidelijk in het landschap aanwezig en vertegenwoordigen hoge cultuurhistorische en natuurwaarden.

In betonnen bakken met ijzeren deuren werd hier vlas gestapeld, waarna warm water in de bakken werd gepompt om het vlas te laten roten. Daarna werd het vlas gedroogd op het veld. Hierna kon het worden gezwingeld, waarbij de houtpijp van de vlasplant werd gescheiden van de vezel en vlaslinnen overbleef. Dit werd gebruikt voor het spinnen en de verdere bewerking tot linnen. Tegenwoordig wordt het vlas geroot op het land waar het is geteeld.

Roodesluis of Rode Sluis is een buurtschap in de gemeente Terneuzen in Zeeland. De buurtschap, in de regio Zeeuws-Vlaanderen, bestaat voornamelijk uit boerderijen. Ten zuiden van de buurtschap ligt de Grote Kreek. Roodesluis telt enkele klein bossen. Het is vernoemd naar een sluis die vroeger bij de buurtschap lag en onderdeel was van de verbinding tussen Gent en de Westerschelde via onder meer de Moervaart en de Gentsevaart.

De Grote Kreek is oorspronkelijk een zuidelijke uitloper van een vertakking van de Axelse Kreek en is de grootste kreek binnen dit gebied. Alhoewel doorheen de tijden veel verlanding is opgetreden, voornamelijk aan de westelijke oever, heeft deze kreek een aanzienlijk grote open water oppervlakte en is het bekend om zijn vele vissoorten. Het Pereboomsgat verderop op de route heeft dezelfde oorsprong.

Overslag is het Nederlandse deel van een Belgisch- Nederlandse grensdorp dat 250 inwoners telt. Overslag wordt doorsneden door de Belgisch-Nederlandse. In de middeleeuwen lag Overslag langs een kreek die via vanuit de Honte diep landinwaarts liep en via kanalen met Gent verbonden was. Om overstromingen te vermijden werd de kreek afgedamd ter hoogte van Overslag. Nu moesten de goederen ter hoogte van deze dam overgeslagen worden van de ene boot in de andere, vandaar de naam. Met de voltooiing van de Sassevaart in 1547, die grotere schepen toeliet om rechtstreeks naar Gent te varen, ging het snel bergaf met Overslag. Na de vrede van Münster in 1648 en het sluiten van de grens tussen de Noordelijke Nederlanden en de Spaanse Nederlanden verloor Overslag zijn handelsfunctie volledig.

De palen zijn van gietijzer en wegen 372 kilogram. Op de palen staan de Belgische Leeuw aan de Belgische zijde en de Nederlandse Leeuw met zwaard en pijlen aan de andere kant.  Elke paal heeft een nummer die oplopen vanaf grenspaal nummer 1 bij het Drielandenpunt in Vaals, tot 369 in Zeeuws Vlaanderen. Op bijna alle palen staat het jaartal 1843, alleen in Zeeuw-Vlaanderen zijn er zeven grenspalen met een later jaartal, die zijn geplaatst na inpoldering.

Het buurtschap ligt op een iets hoger gelegen rug bij de Sint-Elooiskreek, een krekenstelsel dat zich over een vijftal kilometers in noordoostelijke richting uitstrekt vanaf  het buurtschap tot de Moerspuise Watergang.