Ommetje Smaldonk Schijndel – Wandelen door prachtig cultuurlandschap

Het ommetje Smaldonk is officieel op 15 juni 2007 geopend als het eerste project ‘Ommetjes in de Meijerij’. Op de landschapsparel loop je door een prachtig cultuurlandschap. Ik heb in Noord-Oost Brabant nog nergens zo een hoge concentratie authentieke paadjes kunnen vinden, zo dicht bij elkaar en van zo een grote schoonheid, als hier op deze wandeling in Smaldonk. Het project is door de Brabantse Milieufederatie gestart in samenwerking met het Coördinatiepunt Landschapsbeheer van het Brabants Landschap, de Dienst Landelijk Gebied en vijf gemeenten waaronder Schijndel. Het heeft niet voor niets op 22 maart 2007 de 2e prijs gewonnen van de Brabantse inzendingen van de wedstrijd ‘Win je eigen Ommetje’. Het ommetje levert prachtige doorkijkjes en de mooiste onverharde en kronkelende paadjes op.

Het gebied herbergt een hoge concentratie prachtige paadjes. De ene is nog mooier dan de andere waarbij je door het gevarieerde en verrassende landschap wandelt.

Smaldonk ligt in Het Groene Woud en is een kleinschalig cultuurlandschap gelegen op een donk in Schijndel tussen Steeg, Structuurweg en Martemanshurk. Archeologische vondsten wijzen erop dat zich op deze hooggelegen zandige donk die een ophoging in een voormalig moeras is, zich 4 a 5000 jaar geleden al de eerste landbouwers vestigden. In de loop der eeuwen ontstond hier een kleinschalig boerenlandschap met een netwerk van akkers, weiden, houtwallen, bosjes en zandpaden. Het 60 hectaren grote gebied is nu grotendeels eigendom van Staatsbosbeheer, dat bosjes en poelen heeft aangelegd en het gebied weer in oude staat heeft hersteld. Het knusse gebiedje is bijzonder door de authentieke griendakker met wilgen en de populierenweiden met verschillende populierenrassen.

Het Groene Woud is een gebied van 35.000 hectare in de driehoek Eindhoven-Tilburg-‘s-Hertogenbosch; het gebied kent een kern van 7.500 hectare aan natuur bestaande uit bossen, moerassen, heide en agrarisch populierenlandschap. De overheid riep het gebied in 2005, naast negentien andere gebieden, uit tot Nationaal Landschap. Wat het Groene Woud bijzonder maakt is de kleinschaligheid en daardoor de grote variatie in het landschap. De oorsprong hiervan voert ver terug in de tijd, toen de mens begon met het ontginnen van de woeste gronden. Dat is nog goed te zien aan de uitgestrekte populierenweides, zogenaamde coulisselandschappen, zoals die in het Wijboschbroek bij Schijndel.

De Smaldonk was een van de favoriete plekken van heem- en natuuronderzoeker Ben Peters, naar wie het pad dat door het gebied loopt genoemd is. Peters was actief bij verschillende verenigingen. Hij bracht de Schijndelse flora in kaart en schreef het boek ‘Schijndel in het groen’. Maar hij was ook prominent lid van de Koninklijke Harmonie Sint-Cecilia, de Heemkundekring en het Natuur- en Milieucentrum (NMC) en hield hij zich bezig met de historie van Schijndel. Hij struinde graag in Smaldonk rond en deed er veel natuuronderzoek. Hij werd geprezen in zijn contacten en onderhandeling met de boeren en mocht over het grondgebied van de boeren lopen wanneer hij bezig was met zijn levenswerk, het inventariseren van de Schijndelse flora.

Het landschap met bloemrijke graslanden, ruigtes, houtwallen, waterlopen en zandpaden zorgt voor een grote plantenrijkdom en daarom zorgt het voor de aanwezigheid van een gevarieerde vlinderpopulatie. De look-zonder-look, pinksterbloem en echte koekoeksbloem komen er voor die dagvlinders aantrekken als het zeldzame oranjetipje en landkaartje. Er zijn 393 soorten dag- en nachtvlinders waargenomen.

De Steegse loop is een watergang die in het verleden gegraven is om het water af te voeren en het Wijboschbroek droger te maken. Het Wijboschbroek was vroeger een gebied met moerasbossen. De bomen werden in de loop van de tijd gerooid en er kwamen akkers. Maar zoals de naam ook al zegt: het bleef een broek, een nat gebied. Aan het einde van de 19e eeuw gaven de boeren het op, werden er ophogingen gemaakt en weer bomen aangeplant. In de jaren ’30 is in het kader van de werkverschaffing de afvoer van de Steegse Loop verbeterd in verband met het lozen van riool- en afvalwater door kousenfabriek Jansen de Wit.