Rondje Uden – Over de 20 mooiste zandwegen van de gemeente Uden

Het rondje Uden over de 20 mooiste zandpaden is een aaneenschakeling van mooie gebieden: het stroomgebied van de Leijgraaf, het Annabosje, Bedaf, de Rakt, de Maashorst, Vluchtoord, Odilapeel en Volkel. Het is veelal verhard en dit geeft direct aan dat de zandwegen bedreigd worden. De onverharde paden en wegen staan onder druk door toenemend verkeer, bebouwing en ruimtedruk. Daarom dit rondje, als eerbetoon aan de zandweg.

De zandwegen die als mooiste tien door de jury werd gekozen zijn: Schotenweg Bedaf/Udense Dreef/Spoordijk Duits Lijntje oost/Bergweg achter Bedaf/Karrespoor over Bedaf/Keelweg Slabroek/Spoordijk Duits Lijntje west/Rattenbosweg op de Rakt/Zijweg Lagebruchtweg/Hogeburchtweg. Je kunt allerlei kriteria gebruiken om de mooiste zandweg te kiezen. Ik heb het gedaan op basis van mijn wandelervaring. En wat dat is? Tja, het beleven van een zandweg of zandpad als je er overheen wandelt. Daarom mijn TOP 3:
1. Keelweg Slabroek
2. Karrespoor over heide Bedaf richting
3. Eekhoornlaan Odiliapeel

De spoorlijn Boxtel – Wesel, ook wel het Duits lijntje genoemd (in Duitsland: Boxteler Bahn), is een voormalige spoorlijn van de Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorweg-Maatschappij (NBDS). De lijn verbond het Duitse Wesel met het Nederlandse Boxtel via Goch, Gennep, Uden, Veghel en Schijndel. In 1950 beëindigde de NS het laatste stukje personenverkeer op de lijn Boxtel – Uden. In 1972 werd het goederenvervoer op het stuk Mill – Gennep beëindigd. In 1978 verdween ook het goederenvervoer tussen Uden en Mill en in 1983 tussen Veghel en Uden, waarna de sporen werden opgebroken. Nu is de oude spoordijk een wandeltracé met daarnaast nieuwe natuur die is aangelegd na de aanleg van de A50.

De naam, die voor deze weg werd gekozen, wijst niet op een Lage Burcht als pendant van de Hoge Burcht. Het duidt slechts aan, dat hij onmiddelijk na zijn beginpunt het dal in gaat en dus op veel lager niveau is gelegen dan de Hogeburchtweg. Om dezelfde reden werden door de kopers de stukken weiland, die lager gelegen waren dan de Burcht (Hoge Burcht), Lage Burcht genoemd.

Met de gewichtige naam Hoge Burcht worden tegenwoordig slechts enige percelen grond aangeduid. Enkele eeuwen geleden stond hier wel degelijk een burcht of kasteel, waarvan bij onderzoekingen in het midden van de negentiende eeuw nog overblijfselen aan het licht zijn gekomen. Ter onderscheiding van de Voorste Burcht, de latere Vorstenburg, droeg dit kasteel de naam Hoge Burcht. De gronden die bij deze burcht behoorden, werden in 1625 door Georg Wilhelm, markgraaf van Brandenburg en toen heer van Ravenstein, in erfpacht uitgegeven. In 1760 zijn zij door verkoop in particuliere handen overgegaan.

Aan de naam Kuilen moet men niet de tegenwoordige betekenis van het woord hechten. Het is een naam, die in de volksmond steeds als naam van dit gebied bewaard is gebleven. Eén van de betekenissen van het Middelnederlandse woord ‘cule’ vinden we hierin terug. ‘Cule’ betekende o.a. ‘hol’, vooral onder de grond. De bodemgesteldheid van deze weilanden is zodanig, dat men ze alleen als hooiland kan gebruiken en sommige percelen zijn zelfs daarvoor nog niet geschikt. Daar heeft men dan ook hakhout geplant. De percelen, die nog wel voor hooiland in aanmerking kwamen, waren echter van zodanige bodemstructuur, dat men er niet met paard en wagen, maar met een draagbaar het hooi er vanaf moes halen. Een stok van enige meters lengte kan men er zonder veel moeite in zijn geheel in de grond duwen. Vandaar dat dit de indruk wekte alsof deze grond hol was en met recht de naam ‘culen’ droeg, die men nu nog terugvindt in de naam Kuilen. Hier ligt overigens ook de oorsprong van de Udense familienaam Verkuijlen.

De Schotenweg loopt vanaf de Karperdijk naar de Schoten. Dit zijn enige percelen weiland. ‘Schot’ of ‘schoot’ is uitgestrekt weiland, zo genoemd naar de gevlochten hekken, waardoor de weikampen van het overige gebied afgeschoten waren.

In de nabijheid van dit zandweggetje ligt een weiland, dat Poeskesveld genoemd wordt. Het is een vrij vochtig gebied waar vroeger veel wilgenbomen groeiden. De wilgenknoppen lopen heel vroeg in het voorjaar uit en hebben een zacht fluwelen ronde vorm. In de volksmond zegt men: ‘Wij gaan katjes of poeskes plukken.’ Vandaar deze naam voor dit pad.

De Bedafse Bergen zijn al in de middeleeuwen ontstaan. Rond 1100 gingen boeren zich in het gebied vestigen en zij lieten hun vee grazen in de bossen. Door het opeten van jonge boompjes veranderde het bos langzaam in een heidegebied, waar nu nog steeds een stukje van over is. Over die heide kun je zelfs nog het oude karrenspoor zien lopen, vroeger de verbinding tussen Uden en Den Bosch. Aan de randen van de akkers legden boeren eikenhouten wallen aan die het stuiven van het zand vanaf de Bedafse Bergen moest tegenhouden.

De Bergweg ontving deze naam, omdat hij naar de bergakkers loopt en in zijn bochten steeds de lijn van de Bedafse zandheuvels (bergen) volgt.

Het is de weg, die loopt ten westen van de zandverstuivingen van Bedaf, de bergen.

Het Rattenbos was de benaming van het dennenbos, dat tegen de gemeente Nistelrode aanlag. Later werden ook de landerijen zo genoemd, die in de onmiddellijke nabijheid ervan gelegen waren en die wellicht ontstonden door het rooien der bomen. De Rattenbosweg gaat dwars door dit gebied.

De Keelweg loopt midden door de zandverstuiving van Slabroek heen, de zogenaamde ‘Keel’. ‘Keel’ is een andere naam voor ‘bergpas’. De engte hier in de Slabroekse zandverstuiving, die juist genoeg plaats open laat voor een weg, werd in de volksmond vanouds ‘de keel’ genoemd. Hier werden na de oorlog 1940-1945 veel bommen onschadelijk gemaakt, waarvan men de sporen nog ziet in de door de ontploffingen ontstane bomtrechters. Voor een groot deel zijn zij met water gevuld.

De Hooistraat loopt langs het eeuwselsgebied van Hengstheuvel: ‘eeuwsels’ is een naam voor een weiland. Langs deze weg bracht men het hooi binnen, vandaar deze naam.

Als in de zomer het veel naar de heide moest om te gaan grazen, werd het langs dit pad gedreven. Reeds in oude tijden was dit de rechtstreekse verbinding met het dorp Schaijk. Vanuit deze richting werd er druk gebruik van gemaakt, wanneer er in Uden veemarkt was. Hier passeerden dan vaak honderden stuks vee (vetweiders uit de Maaskant), welke omstandigheid het woord dreef goed tot zijn recht deed komen.

De Grensweg is der meest oostelijke weg in de bebossing van Udenoord in de nabijheid van de grens met Zeeland, de gemeente Landerd. Door de ligging van deze weg ten opzicht van die gemeentegrens ontstond in de mond van het bospersoneel langzamerhand de naam Grensweg.

Deze straat loopt door het gebied ‘Het Ven’, dat reeds genoemd wordt in de uitgiftebrief van gemene gronden door Rutger van Herpen in 1313. In dit lager gelegen gebied ontstonden in het najaar diverse vennen.

De eekhoorn is een klein, zeer levendig knaagdiertje met een ranke lichaamsbouw, heeft een roodbruine kleur, de buik heeft een witte pels en hij heeft een ruig behaarde staart. Deze laan is een brede weg midden door de bebossing, het gebied van de eekhoorn.

De den is een boom die behoort tot een geslacht van kegeldragende naaldbomen (denneappels). De naam van deze straat ontstond, doordat hier en daar langs deze weg, die naar de woeste gronden van de Peel leidde, dennen stonden. Met name de grove den. Sedert de 17e eeuw is deze den veel aangeplant.

Deze weg werd genoemd naar de lork of lariks, een zomergroene naaldboom. Het is een veredelde dennensoort, die voorkomt in jong aangeplante bossen.

Schadron is een verbastering van het Franse woord ‘escadron’, dat ‘ruiterbende’ betekent. In deze buurtschap, die oorspronkelijk een onderdeel was van het gehucht Volkelstraat, was mogelijk al in 1672 een afdeling Franse ruiters gelegerd. Na het vertrek van de Fransen in 1674 bleef het woord ‘schadron’ behouden.

Bron: Straatnamenboek Gemeente Uden