Trage Tocht Schimmert – Wandelen langs wegkruisen en dassenburchten in het Zuid-Limburgse heuvelland

De Trage Tocht Schimmert gaat door het mooie Zuidlimburgse heuvelland tussen Schimmert en Ulestraten. Over veldwegen door het glooiende boerenlandschap wandel je richting Klein Haasdal en Ulestraten waarna je langs het beekdal van de Watervalderbeek op landgoed Vliek loopt. Je wandelt over voetpaadjes in en langs het hellingbos met doorkijkjes naar het imposante witte Huize Vliek. Verderop gaat de route weer over veldwegen en heb weidse uitzichten over het glooiende landschap. Na enkele holle wegen bereikje het Ravensbos en op het laatste traject van de tocht loop je tussen de boomgaarden naar de rand van Groot Haasdal. Hier kom je langs het bijzondere kasteel Bockenhof waarna je in een boog terugwandelt naar de kerk van Schimmert.

Ik wilde na lang in de contreien Brabant en Gelderland gewandeld te hebben, echt weer een keer naar het Limburgse heuvellland. De wandeling is overweldigend mooi, heerlijk weer en weidse uitzichten over het Limburgs Plateau. Overal wegkruizen en wegkapellen ten teken dat we in katholiek Limburg zijn. Maar ook de mooie hoogteverschillen bij landgoed Vliek en het Ravenbosch maken deze Trage Tocht tot een van de mooiste tot nu toe. De eerste knoppen komen al uit, de lente komt eraan. Het was Limburg op zijn best met ook nog mooie holle wegen en een dassenburcht. Zuid-Limburg is een fantastisch wandelgebied, om te koesteren zo mooi.

Schimmert is een van de hoogst gelegen (kerk)dorpen van Nederland. Het ligt op het centrale plateau van Schimmert  aan de rand van het Heuvelland op een hoogte van ongeveer 130 meter.. Bij Schimmert horen ook de vijf gehuchten Oensel, Groot Haasdal, Klein Haasdal, De Bies en Gekruis. De naam Schimmert zou volgens een oude legende afkomstig zijn van Karel de Grote, die tijdens een trektocht zou zijn verdwaald. Plots zag hij een licht schijnen (Schinnen) en een licht schimmeren (Schimmert). Als dank voor het weer terugvinden van zijn geplande route liet Karel de Grote op de plaatsen waar hij beide lichtschijnselen waarnam een kapel bouwen. Schimmert is een driesdorp, dat voor het eerst werd vermeld in 847. Op het noordelijk deel van het dorp, Bies genaamd, kwamen zes wegen bij elkaar (Mareweg, Hoofdstraat, Op de Bies, Langstraat, Vauwerhofweg en Rozemarijnstraat) waaraan bebouwing had plaatsgevonden. In de 2e helft van de 20e eeuw kwam daar nog enige lintbebouwing bij.

In gehucht Kruis bij Schimmert staat de Mariakapel, die in 1937 door de jonkheidwerd  gebouwd om een oudere kapel te vervangen die wegens wegverbreding weg moest. De sierlijke afwerking valt op bij de kapel gewijd aan Maria. De kapel heeft op de hoeken zijn steunberen met een zadeldak met leien. De zijgevels hebben elk twee gekoppelde smalle spitsboogvensters met glas-in-lood en van binnen is de kapel wit gepleisterd. De beelden van Maria en apostel Johannes sieren het kapelletje en ervoor staan twee beeldjes van engeltjes.

Het dorp Ulestraten ligt aan de rand van het Geuldal en het Centraal Plateau, in het zuiden van het dorp ligt de Wijngaardsberg. De naam ‘Ulestraten’ komt mogelijk van het Latijnse olla, dat ‘pot’ betekent. In Ulestraten zijn in 1967 vermoedelijk sporen van een pottenbakkerij aangetroffen uit de Vroege Middeleeuwen, de Romaanse tijd. De naam wordt ook wel verklaard als een samenstelling van oele ‘laaggelegen, vochtig’ en het meervoud van straat. Water, moeras is in het oud-Duits üd, ül, ole.  In het westen ligt het vliegveld Aachen Maastricht Airport. In het zuiden ligt de Wijngaardsberg waar vanouds wijnbouw werd beoefend, met wijngaarden en het hellingbos Vliekerbos waar ook de bronnen van de Watervalderbeek liggen.

Het kasteel inclusief de bijgebouwen, de tuin- en parkaanleg en diverse andere objecten op het terrein zijn rijksmonument. Het huis is een witgepleisterd tweelaags huis in Lodewijk XIV-stijl aan de oostflank van de Wijngaarsberg. Het oorspronkelijke kasteel werd voor het eerst genoemd in 1374 onder de naam Huize de Dael en was bewoond werd door het ridderlijke geslacht Van Vlieck. De burcht, die in de zeventiende eeuw tot een ruïne was verworden, werd door een niet nader bekend zijnde Maastrichtse familie gesloopt en er werd een modern herenhuis gebouwd op de plek van het huidige kasteel. Dit huis werd rond 1725 in opdracht van de Maastrichtse gemeentesecretaris en burgemeester Mathias Karel de Lennaerts verbouwd tot het gebouw zoals dit er tegenwoordig nog staat.

De Watervalderbeek ontspringt in het bos van het gehucht Waterval bij Ulestraten. Door allerlei bronnen in datzelfde bos wordt het verder een mooie kabbelende beek. Daarna stroomt de beek tussen de weiden van Waterval door  richting Meerssen waar de beek bij de Pletsmolen onder de grond verdwijnt. Vervolgens mondt de beek in de Geul uit.

De holle wegen kunnen op twee manieren ontstaan: doordat bewoners in het dal bestaande afvoergeulen van het plateau gingen gebruiken als pad en doordat het overtollige water via aanlegede weggetjes omlaag stroomde. De bodemsoort met wel van die aard zijn dat het mogelijk is dat er steile wanden ontstaan en de bodemsoorten die in Zuid-Limburg voorkomen zoals löss en hechten hiervoor voldoende aan elkaar. Hierdoor kunnen de holle wegen ontstaan en zij ze ook zo uniek voor Zuid-Limburg, bijna nergens anders tref je ze aan.

Het Ravensbosch is gedeeltelijk gelegen in de gemeente Valkenburg aan de Geul, een ander, groter deel ligt in de gemeente Beekdalen bij Hulsberg en Schimmert. Het Ravensbosch is een gevarieerd hellingbos met hoogteverschillen van zo’n 50 meter en een oppervlakte van zo’n 80 ha. Het zeer heuvelachtige bos is vrij onbekend gebleven maar kent een grote lengte aan smalle en brede paden. Het bos bestaat grotendeels uit voormalig hakhout, dat in opgaand eikenbos is omgezet. In de laaggelegen delen aan de Strabekervloedgraaf, een zijbeekje van de Geul, zijn essenbos, waterpartijen en moerasgebiedjes te vinden.

De beek Strabeek is een zijrivier op de rechteroever van de Geul die ter hoogte van buurtschap Strabeek er in uitmondt. De beek ontspringt op het Centraal Plateau op een hoogte van ongeveer 120 meter ten oosten van Haasdal in het Ravensbosch en stroomt grotendeels door dit bos. De beek ligt in de nabijheid van waar in de eerste eeuwen van de jaartelling Romeinse villa’s hebben gestaan, de Romeinse villa Op den Billich en Romeinse villa Ravensbosch.

De das voelt zich in Zuid-Limburg heel erg thuis en voor dit dier is heuvellandschap is een waar eldorado. Ze leven het liefst hoog en droog, maar zoeken hun voedsel dan weer in de beekdalen, in de buurt van riviertjes en op weide- of akkerlandschappen. Daarbij is er nog veel rust in het landschap in Limburg en is er nog relatief weinig verstoord door de mens. De das zoekt hier deze rust op en gedijt hier prima. Vlakbij het Ravenbosch in een holle weg is nog een zeer actieve dassenburcht te zien maar eigenlijk kun je ze overal in Zuid-Limburg op een wandeling tegenkomen.

Kasteel De Bockhof ook wel ‘Obbendorf’ of ‘Huis Haasdal’ genoemd, bevindt zich in het gehucht Groot Haasdal bij Schimmert. Het complex bestaat uit een herenhuis, de Obbendorf, en een pachtboerderij. Het kasteel, dat via een weggetje langs de hof bereikbaar is, is een witgepleisterd, uit twee lagen opgebouwd bakstenen gebouw, met hardstenen deur- en vensteromlijstingen, gedeeltelijk gebouwd in mergel. Op een latei in de toren is te lezen dat ‘arnoldus godefridus de bock me restauravit 1677’ de toren heeft gebouwd tezamen met de zuid- en oostgevel. De pachthof bestaat uit een schuur en een pachterwoning.

Groot Haasdal en Klein Haasdal (samen Hazel genoemd) zijn twee gehuchten behorend bij Schimmert. Ter hoogte van de kruising Billich/Groot Haasdal/De Bockhofweg stond tot 31 maart 2015 een mammoetboom, Sequoiadendron giganteum. Deze werd op die dag echter door een zware voorjaarsstorm geveld. Later is er uit de overblijfselen van de stam, die nog intact was, een haas gezaagd, welke nu de ingang van Groot Haasdal symboliseert.

Op de wandeling zie je langs wegen en paden, tegen huizen of midden in het landschap overal wegkruisen. Deze kleine monumenten zijn kenmerkend voor het katholieke geloof in Limbrug. Ze hebben allemaal hun eigen unieke verhaal. Verspreid door Limburg staan zo’n 1.500 kruisen en ze werden geplaatst door rijke personen, vaak boeren, of door buurtverenigingen die hiervoor geld inzamelden. Je ziet op de wandeling ook een aantal dwaalkruizen. Die werden geplaatst op grote eenzame vlakten, heidevelden en moerasgebieden, waar het gevaar bestaat om te verdwalen, met de eventuele dood tot gevolg.