Kasteelwandeling Hernen – Wandelen rond middeleeuws kasteel bekend van de vermaarde TV-serie Floris

De wandeling uit de nieuwe gids van Rob Wolfs en Wim Huyser is op papier een kasteelwandeling maar biedt nog veel meer. Mooie bossen, authentieke Gelderse boerderijen, prachtige paden in halfopen landschappen, prachtige beukenlanen, graspaden langs de Nieuwe Wetering en last but nog least het prachtige kasteel Hernen. Qua landschap is er ook veel variatie, nu de start in Leur loop je over oude rivierduinen die zijn aangeplant met bomen. Oorspronkelijk bedoeld voor de mijnbouw in Zuid-Limburg is het nu een gevarieerd bos. Rond kasteel Hernen is het genieten van prachtige paden langs bos en open veld en verderop is het landschap veel opener en typerend voor het Land van Maas en Waal. Met uitgestrekte weilanden en mooie watergangen. Maar bovenal is het de sfeer van de wandeling die me is bijgebleven, intiem met hoogtepunten qua zandpaden en beukenlanen van de buitencategorie.

Rob Wolfs over deze kasteelwandeling: ‘Midden in het land van Maas en Waal ligt kasteel Hernen. Het is alleen al zeldzaam omdat het, anders dan veel andere Nederlandse kastelen, vrijwel nooit is verwoest of belegerd. Dat maakt kasteel Hernen tot een goed bewaard gebleven middeleeuws kasteel, dat veel mensen nog kennen uit de vermaarde tv-serie Floris van eind jaren zestig. Kasteel Hernen is in handen geweest van een aantal belangrijke families. De eerste vermelding van de ‘heren van Hernen’ dateert al uit 1247. Men vermoedt dat de bouw van het kasteel ergens rond 1360 begon toen Alart van Driel opdracht gaf om een vierkante toren te bouwen met muurwerk van zo’n 2,5 meter dik. Later werd tegen deze toren een brede weermuur gebouwd rondom een bijna rechthoekige binnenplaats. Bovenop de weermuur kon je lopen. Vanaf de vijftiende eeuw kwam er dak boven en zo ontstonden de overdekte weergangen, waarmee Hernen in Nederland een unieke positie inneemt. Belangrijk voor de bouwgeschiedenis zijn de veldovens op 600 meter ten noordoosten van het kasteel, die in 2002 werden blootgelegd. Ze dienden voor de productie van vele duizenden bakstenen. Als grondstof daarvoor gebruikte men lokaal gedolven klei.’

Kasteel Hernen is kasteel uit de 14e eeuw, waarschijnlijk ontstaan rond 1350 ontstaan, en bestond toen slechts uit een woontoren, een donjon. Later is het herhaaldelijk uitgebreid, waarbij de vroegere binnenplaats steeds meer werd volgebouwd. De woontoren is in de 18e eeuw ingestort. Het kasteel is sinds de 17e eeuw niet meer bewoond en is ook nooit belegerd. Mede daardoor is er weinig aan verbouwd, en is het goed bewaard gebleven. Het beschikt als enige kasteel in Nederland over overdekte weergangen. Dit is een al of niet overdekte gang of omloop boven aan de binnenzijde van een middeleeuwse vestingmuur. In 1883 werd het gekocht door de familie Den Tex. Een dochter schonk het kasteel in april 1940 aan de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen die speciaal hiervoor werd opgericht. In 1968 werd onder andere op dit kasteel de televisieserie Floris opgenomen.

Het Hernens bos vormde vroeger samen met Kasteel Hernen vormden de Heerlijkheid Hernen. Bij de aanleg van de A50 werden het Hernens Bos en het terrein rondom het kasteel gescheiden. Het bos bestaat voornamelijk uit eikenhakhout en grove dennen. De grove dennen zijn in het verleden aangeplant voor de productie van stuthout voor de mijnbouw. Er is ook grasland, een heideterrein en het Hernense Ven.

De molen werd in 1745 gebouwd en behoorde oorspronkelijk tot de goederen van het Kasteel Hernen. In 1959 kwam de molen in eigendom van de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen. In 1975 werd de molen overgedragen aan Het Geldersch Landschap. In de televisieserie Floris aflevering 6 De Vrijbrief werd de molen gebruikt voor het zogenaamde wiekdraaien. Hierbij werden vier slechteriken op de wieken vastgebonden waarna de molen in beweging werd gezet.

Op een steenworp afstand van het kasteel zijn de resten gevonden van veldovens. In deze ovens werden bakstenen gebakken. De nog ongebakken bakstenen werden gemaakt van klei, die werd gevonden in de nabij gelegen komgronden. Deze overblijfselen dateren van omstreeks 1400, het was toen gebruikelijk dat de bouwstenen ter plaatse werden vervaardigd. De klei werd lokaal gedolven en gebakken in de overdekte ovens.

Hernen is een typisch kerkdorp in een bosrijke omgeving. De bosachtige gebieden liggen op oude rivierduinen van de Maas, die ontstaan zijn in de eindfase van de laatste ijstijd, toen de Maas door het droge klimaat soms grotendeels droogviel. Het zand uit de bedding woei dan op tot duinen en daarop zijn ook de oudste bewoningssporen gevonden. Het dorp ligt op een uitloper van zo een stuifzandrug. Hierop zijn later de bossen aangeplant.

Op een zandrug, die loopt van Heumen tot Bergharen, ligt het ca.50 hectare grote Leurse Bos. Hier werd het ‘Huis te Leur’ gebouwd en een park in Engelse stijl aangelegd, met mooie lanen van eiken en beuken. Hier ligt ook Huis te Leur, een historische buitenplaats ten noorden van het plaatsje Leur. Het door tuinen en een landschapsbos omringd huis is in 1778 in opdracht van Christiaan W.H. baron van Balveren gebouwd. Het landgoed is een rijksmonument en is gebouwd op een bebost gedeelte van de zandrug dat uitkijkt uit over broeklanden. Tot het rijksmonument behoren naast het hoofdgebouw ook de historische tuin en parkaanleg, het bouwhuis met schuur, de hekposten, duiventil, moestuinmuur, de kas en het prieel.

Het dorp Leur, dat slechts 50 huizen telt, is ontstaan op een zandrug van de Maas Len is een van de kleinste dorpen van Maas en Waal. Naast de kerk staat een geheimzinnige heuvel. Waarschijnlijk is het motte, een kunstmatig opgeworpen heuvel waar een houten burcht op stond. Mogelijk is de motte aangelegd in de 11e eeuw, in opdracht van de aartsbisschop van Keulen. Later is de heuvel gebruikt als vliedberg, een vluchtplek voor bevolking en vee tijdens overstromingen. Een gedenkteken in het kerkje geeft het peil aan van het hoogwater in 1799, toen er nog 1 ½  meter water in het kerkje stond.